Menopozla ilişkili vazomotor semptomların hormonal olmayan yönetimi: The North American Menopause Society 2015 Durum Tanımlaması
The North American Menopause Society 2015 Kasım ayında vazomotor semptomların yönetimi ile ilgili daha once yayınladığı açıklamaları genişletmek ve güncellemek amacıyla bir bildiri yayınladı. Bu bildiri, sıcak basmaları ve gece terlemeleri gibi vazomotor semptomların etkin nonhormonal tedavisi için kadınların kanıta dayalı seçeneklerle yönlendirilmesine yardımcı olacaktır.
Vazomotor semptomlar (VMS) orta yaştaki kadınların dörtte üçünden fazlasını etkileyen ana bir menopoz semptomudur. Semptomlar tipik olarak 5-7 yıl sürer, ancak bazı kadınlar semptomları 10-15 yıldan fazla hissedebilirler. Önceleri tedavinin ana unsuru hormon tedavisiyken (HT) kişisel tercihler veya medikal kontrendikasyonlar (ör. Hormon bağımlı kanserler) nedeniyle HT tedavi seçeneği olamayabilir. Sonuç olarak anketler orta yaştaki kadınların %50-%80’inin VMS için nonhormonal tedaviler kullandığını düşündürmektedir.
Çalışmalar kadınların menopozal semptomların tedavi seçenekleriyle ilgili yeterli bilgiye sahip olmadıklarını düşündüklerini ve bitkisel ilaçlar hakkında şüpheleri olduğunu göstermektedir. Bu durum uygunsuz veya etkisiz tedavilerin kullanılmasına ya da etkin tedavilerin yetersiz kullanımına sebep olabileceğinden sağlık çalışanlarının nonhormonal VMS yönetimi hakkında tam bilgiye sahip ve kadınların karar vermesine yardım etmeye hazır olmaları zorunludur.
Bu bildiri için 5 ayrı veri tabanı taranarak ulaşılan 340 orijinal makale ve 105 sistematik derlemedeki değişik nonhormonal tedaviler, bu tedavilerin %20-60 oranında plasebo etkinliği olduğu bilgisi de göz önüne alınarak incelendi ve tedavi önerileri oluşturuldu.
Reçetesiz Tedaviler
Yaşam tarzı değişiklikleri
Soğutma teknikleri. Sıcak basmaları küçük vücut ısısı artışları ile tetiklenebileceği için VMS sıklığını azaltmak için vücut sıcaklığını düşüren veya yükselmesini engelleyen yaşam tarzı pratiklerini (ör. Katlar halinde giyinmek, nefes alan doğal kumaşlar ve ince pamuklu kıyafetler tercih etmek; yakınında el fanı, elektrikli fan veya buzlu su bulundurmak, yastığın altında cold pack bulundurmak ve sıcak hissettikçe yastğı çevirmek, oda ısısını düşürmek) önermek gerçekçidir. Ancak soğutma girişimlerinin VMS tedavisi olarak etkinliğini destekleyen hiç klinik çalışma kanıtı yoktur. Kanıt Düzeyi V
Tetikleyicilerden kaçınma. Kadınlara sıklıkla alkol, baharatlı yiyecekler ve sıcak yiyecek veya içecekler gibi tetikleyicilerden uzak durmaları önerilmektedir. Varsayılan tetikleyicilerin etkisini araştıran klinik çalışma yoktur ve alkol alımıyla VMS arasında anlamlı ilişki bulunmamıştır. Kanıt Düzeyi V
Egzersiz. Düzenli aerobik egzersizin VMS’de azalmayla ilişkili olabileceği hipotezi düzenli egzersiz yapan kadınların daha az sıklıkta VMS bildirdiğini gösteren gözlemsel çalışmalardan kaynaklanmaktadır. VMS üzerinde egzersizin etkilerini araştıran randomize kontrollü çalışmaların (RKÇ) özetlendiği tüm Cochrane derlemelerinde ve takip eden son RKÇ’de egzersizin VMS frekansı ve gece terlemeleri üzerine olumlu etkisi gösterilememiştir. Bu nedenle orta yaştaki bir kadına egzersiz önermenin birçok faydası olmasına rağmen mevcut randomize çalışmalar VMS için fiziksel aktivitenin yararını desteklememektedir. Kanıt Düzeyi I
Yoga. RÇT, bunların sistematik derleme ve meta-analizi yoganın VMS üzerine etkisinin olmadığını göstermektedir. Kanıt Düzeyi I
Kilo kaybı. Bir RKÇ kilo vermenin VMS’yi hafifletebileceğini düşündürmektedir. Günde en az 4 VMS’si olan 48 kilolu veya obez kadın 6 aylık davranışsal kilo verme veya bekleme grubuna randomize edildiğinde kilo veren grupta sıcak basmalarında anlamlı azalma bulunmuş. Kilodaki ve sıcak basmalarındaki azalma ileri derecede bağlantılı saptanmış. Diğer 3 çalışmadan gelen ek kanıtlarla birlikte kilo kaybının VMS’nin azalması ya da kaybolmasıyla ilişkili olabileceği düşünülmektedir. Kanıt Düzeyi II
Zihin – Beden teknikleri
Bilişsel davranışçı terapi. Meme kanser nedeniyle takipli 96 hastayı (MENOS 1) ve meme kanseri öyküsü olmayan perimenopozal ve postmenopozal 140 kadını içeren (MENOS 2) randomize, çift kör, kontrollü 2 çalışmada bilişsel davranışçı terapinin (BDT) VMS sıklığını olmasa da VMS problem oranının azaltılmasında etkili olduğu saptanmıştır. Bu çalışmalar VMS’yi kontrol etme üzerine düşüncelerin ve uyku ve gece terlemeleri hakkındaki fikirlerin BDT’nin VMS problem oranları üzerindeki etkisine aracılık ettiği ortaya koymaktadır. BDT hem meme kanseri hastaları ve hem de menopozdaki kadınlar için can sıkıcı VMS’de etkili bir tedavidir. Kanıt Düzeyi I
Farkındalık temelinde stres azaltılması. Mevcut kanıtlar farkındalık temelinde stres azaltılması (FTSA) ve sıcak basmalarıyla sınırlıdır. FTSA stresle başa çıkma mekanizmalarını taklit eden kabullenme, farkındalık meditasyonu ve yoganın üzerinde durmaktadır. Bir RKÇ’de FTSA grubu kontrol grubuna göre sıcak basmalarının şiddetinde ve rahatsızlığında büyük düşüşler göstermiştir, ancak bu farklar istatistiksel olarak anlamlı bulunmamıştır. Kanıt Düzeyi II
Düzenli solunum. 2 büyük randomize çalışmada düzenli solunumun sıcak basmalarının frekansını ve şiddetini azaltmakta diğer solunum çeşitlerinden daha iyi olmadığı gösterilmiştir. Kanıt Düzeyi I
Relaksasyon. Sıcak basmaları için relaksasyon üzerine mevcut kanıtlar sınırlı ve çelişkilidir. Bir Cochrane derlemesi (2014) ve bir sistematik derleme (2008) relaksasyon üzerine RKÇ’lerden gelen kanıtların yetersiz olduğuyla sonuçlanmıştır. Kanıt Düzeyi II
Klinik hipnoz. Kilinik hipnoz üzerine şu anki kanıtlar sınırlı olmakla birlikte sıcak basmalarının yönetiminde umut veren bir strateji olabilir. Meme kanserli hastaları içeren bir randomize çalışma ve günde en az 7 sıcak basması olan kadınları içeren bir RKÇ’de klinik hipnoz sıcak basmalarını azaltılmasında, mood ve uykunun iyileştirilmesinde kontrol grubuna göre anlamlı olarak etkili bulunmuştur. Yakın zamanda, haftada en az 50 sıcak basması tarifleyen 187 postmenopozal kadını içeren randomize, tek kör, kontrollü bir klinik çalışmada klinik hipnoz kolunda sıcak basması frekansı ve sıcak basması skoru (frekans x şiddet) kontrollere göre anlamlı olarak düşük bildirilmiştir. Dahası hipnoz grubunda fizyolojik olarak monitorize edilmiş sıcak basmaları da azalmıştı. Kanıt Düzeyi I
Diyet ve Takviyeler
Soyalı yiyecekler ve soya ekstreleri. Soya türevlerini ve metabolitlerini de kapsayan soyalı yiyecekler ve soya ekstreleri üzerine literatür, son 2-4 yıl içinde meta-analizler, sistematik derlemeler ve Cochrane Collaboration analizi üzerinden dikkatli bir incelemenin öznesi oldu. Soya isoflavonoidleri üzerine son randomize, kör, karşılaştırmalı çalışmalar plasebodan daha etkili olmadıklarını gösterdi. Bir çok çalışma çeşitli dizayn hataları nedeniyle eleştirildi. Klasik tedavilerle sağlanan faydaların yavaş ve az oranda oluşmasına neden olan, bileşimde ve paketten pakete ciddi farklılıkla sonuçlanan üretim prosesinin çoklu ve büyük oranda kontrolsüz olması bu ürünlerin diğer limitasyonudur. Buna ek olarak izoflavonu etkin metabolitlerine dönüştürebilen kadınlarla dönüştüremeyen kadınlar bulunduğu çalışmalarda tedavi cevabında farklılıklar olabilir. Bu nedenle etkin metabolitin olduğu soya takviyesi geliştirilmiştir, ancak etkili olup olmadığını gösteren ek çalışmalara ihtiyaç vardır. Kanıt Düzeyi II